Το προϊόν του μήνα


«Το 2014 ήταν καλή χρονιά. Ο χειμώνας ήταν ήπιος και η άνοιξη βροχερή, ό,τι χρειαζόταν το φυτό της φακής». Ο Κώστας Βανδώρος καλλιεργεί με τη μητέρα του Γεωργίτσα τη σπάνια ποικιλία οσπρίου σε πεζούλες, στο οροπέδιο της Εγκλουβής στη Λευκάδα, σε υψόμετρο 800 - 900 μ. «Ο σπόρος είναι παλιός, κληρονομημένος, και η καλλιέργεια επίπονη. Το βοτάνισμα και το μάζεμα το κάνουμε με το χέρι». Ελάχιστη παραγωγή, μόλις 1 τόνος (η συνολική παραγωγή της Εγκλουβής φτάνει τους 90 τόνους). Είναι από τους λίγους που τυποποιούν το προϊόν. Μου το σύστησαν Λευκαδίτες απηυδισμένοι επειδή πωλείται στην αγορά φακή Καναδά για Εγκλουβής. Οι φακές είναι ψιλές, με ποικιλία στο χρώμα: άλλες καφετιές, άλλες μπεζ, άλλες κεραμιδί, άλλες κιτρινωπές, κάποιες με μαύρες πιτσιλιές. Η γεύση τους, αληθινά διαφορετική: γλυκιά και ελαφριά. Λεπτόφλουδες, στο βράσιμο «σκάνε» εύκολα. Αρτύματα πολλά δεν θέλουν. Με χαρά μαθαίνω πως έχει ήδη κατατεθεί φάκελος για να πιστοποιηθεί η φακή Εγκλουβής ως ΠΟΠ. Επίσης, ότι έχουν ξεκινήσει οι νεότεροι καλλιεργητές να σκέφτονται το ενδεχόμενο συνεργασίας για να διαφυλάξουν την καλλιέργεια και να κάνουν πιο ανταγωνιστικό το προϊόν τους.

Ντίνα Γκρουμούτη 01/04/2015

Αν δεν έχετε δοκιμάσει τη γνήσια φακή Εγκλουβής -και μάλιστα μαγειρεμένη με τον παραδοσιακό τρόπο-, δεν ξέρετε για τι μιλάμε. Τι κάνει αυτή τη φακή ιδιαίτερη; Η γνησιότητα του σπόρου, το μικροκλίμα του τόπου, η παραδοσιακή καλλιέργεια. Είναι ένα προϊόν σπάνιο και πολύτιμο. Δικαιούστε ένα πιάτο αυτές τις μέρες της νηστείας!

Μέχρι πρόσφατα, τη φακή Εγκλουβής την εύρισκες (σπάνια και σε ελάχιστα καταστήματα), χύμα, με το κιλό και πάντα με τον κίνδυνο να μην είναι αυτό που λέει. Τώρα υπάρχει και συσκευασμένη, από λίγους. Δοκιμάσαμε τη φακή Εγκλουβής της Γεωργίτσας Βανδώρου. Τη μαγείρεψα με τον παραδοσιακό τρόπο, που αναδεικνύει το μοναδικό της χύλωμα και την κάνει πεντανόστιμη. Γεύση βαθιά, γλυκιά, σε ισορροπία με τις γήινες νότες του οσπρίου, γεύση umami. Εξαιρετική. Τι κρύβεται πίσω από το όνομά της;

Ο σπάνιος σπόρος

Σ' ένα ορεινό χωριό της Λευκάδας καλλιεργείται εδώ και αιώνες ένα πεντανόστιμο είδος φακής. Σήμερα, η καλλιέργεια εξακολουθεί, με τον κληρονομημένο, παλιό σπόρο, με παραδοσιακό τρόπο, που ελάχιστα έχει αλλάξει. Χαρακτηριστικό είναι, ότι δείγμα του σπόρου αυτής της φακής φυλάσσεται στον Ο.Η.Ε. καθώς και στο Διεθνές Κέντρο Έρευνας για Ξηρές Περιοχές που βρίσκεται στη Συρία, ενώ το οροπέδιο Εγκλουβής περιλαμβάνεται στον κατάλογο του FAO (στοιχεία από την πτυχιακή εργασία "Η καλλιέργεια της φακής Εγκλουβής, της Δ. Βλάχου, 2010). Πρόσφατα -πολύ καθυστερημένα, ομολογουμένως- κατατέθηκε φάκελος με το αίτημα χαρακτηρισμού της ως Π.Ο.Π.
Στην Εγκλουβή συμβαίνει κάτι πολύ σπάνιο στην εποχή μας (σε παγκόσμιο επίπεδο), που δίνει αξία σ' αυτό το προϊόν: οι ελάχιστοι πλέον καλλιεργητές -ευτυχώς και οι νεώτεροι- διατηρούν στο μεγαλύτερο βαθμό τον παραδοσιακό τρόπο καλλιέργειας, διαχείρησης και συγκομιδής της φακής, έτσι που με βεβαιότητα μπορούμε να πούμε ότι αυτό που τρώμε είναι παρόμοιο με αυτό που έτρωγαν οι πρόγονοί μας πριν πολλά πολλά χρόνια (η πρώτη γραπτή αναφορά στην καλλιέργεια χρονολογείται το 1717). Μια γεύση γήινη, γλυκιά, με βάθος, που δεν τη χορταίνεις και ένα χύλωμα μοναδικό.

Η καλλιέργεια

Το οροπέδιο της Εγκλουβής βρίσκεται σε υψόμετρο 800-950 μ. και τα μικρά χωράφια όπου σπέρνεται η φακή είναι διαμορφωμένα σε πεζούλες. Ο Κώστας Βανδώρος μας έδωσε τις απαραίτητες πληροφορίες:
Η ετήσια ποσότητα είναι βέβαια μικρή, κι εξαρτάται αποκλειστικά από τις κλιματολογικές συνθήκες της κάθε χρονιάς. Η καλλιέργεια (με τον παλιό σπόρο φακής), το βοτάνισμα, η συγκομιδή, η εξόντωση ζιζανίων, το καθάρισμα γίνονται με το χέρι. Το αλώνισμα μέχρι πριν πέντε χρόνια γινόταν όπως παλιά, στ' αλώνια με τα ζώα. Τώρα γίνεται μηχανικά. Η οικογένεια Βανδώρου, όπως και οι άλλοι καλλιεργητές, δεν κάνει παρεμβάσεις ζιζανιοκτονίας με φυτοφάρμακα. Μια μέτρια χρονιά μπορεί να δώσει 30-40 τόνους φακή σε όλο το οροπέδιο συνολικά. Μια κακή δεν δίνει τίποτα. Η δική τους ετήσια παραγωγή φτάνει μέχρι τον 1 τόνο.